Meer dan de work-life balance: Expert Katleen De Stobbeleir over het welzijn van vrouwen op de werkvloer

“Het verrast me niet dat vrouwen vaker rapporteren dat ze moeite hebben met het vinden van een goede work-life balance”, reageert Katleen De Stobbeleir als we haar de bevindingen van ons onderzoek voorleggen. “Onderzoek toont aan dat vrouwen nog steeds een groter deel van de huishoudelijke taken op zich nemen. Dat leidt tot een hogere belasting, zowel thuis als op het werk.” Maar die alombekende work-life balance is maar een van de redenen waarom vrouwen vaker stress en burn-outklachten ervaren.

Onzichtbare taken zonder beloning

Een ander aspect dat hieraan bijdraagt zijn onzichtbare taken op de werkvloer. “Denk aan het maken van notulen na een vergadering, het invallen voor een collega of het schrijven van een tekstje voor de website”, legt Katleen uit. “Dat zijn taken die vaker aan vrouwen worden gevraagd en die niet altijd erkend of beloond worden. Dit wordt het ‘gender discount effect’ genoemd.” Het weigeren van zulke taken kan bovendien leiden tot negatieve reacties en stigmatisering, terwijl het accepteren ervan zorgt voor extra werk zonder bijbehorende erkenning of promotiekansen.

Stereotypen en leiderschap

Het welzijn van vrouwen, zelfs wanneer ze een goede work-life balance vinden, kan ook lijden onder heersende genderstereotypen, vooral op het gebied van leiderschap. “Wanneer mannen zich assertief opstellen, wordt dat vaak als positief en krachtig gezien. Maar als vrouwen dezelfde assertiviteit tonen, worden ze als ‘hard’ of ‘bitchy’ bestempeld”, legt Katleen uit. “Dat zorgt voor een interne worsteling: hoe kunnen vrouwen de balans vinden tussen assertiviteit en vrouwelijkheid zonder bekritiseerd of gepasseerd te worden? Vrouwen willen als capabele leiders gezien worden, maar willen tegelijkertijd trouw blijven aan hun eigen stijl. Ook dat dilemma draagt bij aan de mental load en vermindert het welzijn op de werkvloer.”

Het belang van inclusie

De oplossing voor deze uitdagingen ligt volgens Katleen in een gezamenlijke inspanning van zowel bedrijven als de maatschappij. “Er moeten stereotypen doorbroken worden en er moet bewustwording gecreëerd worden,” benadrukt ze. Bedrijven hebben hierin een belangrijke rol. Hoewel veel organisaties al investeren in diversiteit en inclusie, wordt het genderaspect soms over het hoofd gezien. “Genderongelijkheid kan subtiel zijn en wordt vaak vergeten, omdat er al een hele evolutie aan vooraf ging”, verklaart Katleen. “Het is vaak moeilijker voor vrouwen om nog aan te kaarten dat zij bijvoorbeeld nog te veel onzichtbare taken op zich nemen.”

Inclusie stopt ook niet bij het aannemen van meer vrouwen. “Meer vrouwen aannemen is stap één, maar hen ook echt betrekken in beslissingsprocessen, hen ondersteunen en gewaardeerd doen voelen, is minstens zo belangrijk”, zegt Katleen. Dit betekent dat bedrijven actief moeten werken aan het in kaart brengen van genderongelijkheden, bijvoorbeeld door hun evaluatie- en feedbackprocessen te analyseren en te controleren op vooroordelen.

Een culturele verandering

De weg naar meer welzijn voor vrouwen begint dus met het besef dat de huidige situatie nog verbeterd kan worden. “Veel organisaties realiseren zich pas dat er een probleem is als ze data gaan analyseren,” weet Katleen. “Dat soort analyses kan een organisatie helpen om ook subtiele patronen te herkennen en aan te pakken.”

Daarbij wijst ze erop dat sommige goedbedoelde initiatieven een averechts effect kunnen hebben. “Bijvoorbeeld trainingen over ‘subtle bias’ kunnen onbedoeld bias normaliseren in plaats van marginaliseren. Het is essentieel dat trainingen benadrukken dat goede leiders bewust inspanningen doen om vooroordelen te verminderen.”

Een ander voorbeeld zijn quota. “Hoewel quota goedbedoeld zijn, kunnen ze leiden tot een wij-zij-mentaliteit. De vraag moet dus niet zijn of we nog quota nodig hebben, maar wel hoe we ervoor zorgen dat ze werken en geaccepteerd worden”, aldus Katleen.

Een breder maatschappelijk bewustzijn

Naast de verantwoordelijkheid van bedrijven ziet Katleen ook een belangrijke rol voor de overheid. Ze merkt op dat initiatieven op lokaal en nationaal niveau soms tekortschieten en waarschuwt voor zelfgenoegzaamheid. “Internationaal gezien staan we ver, maar we mogen niet vergeten dat er nog veel werk aan de winkel is, vooral met nieuwe uitdagingen zoals AI en de ethische implicaties daarvan. AI-systemen reproduceren vaak bestaande genderstereotypen en versterken ze zelfs”, haalt ze aan.

Ze geeft een voorbeeld: “Een doctoraatsstudent vroeg aan een AI-tool om een afbeelding van een doctoraatstudent te genereren. Het resultaat? Een jonge man met warrig haar en een bril. Vrouwen, laat staan van verschillende etnische achtergronden, werden helemaal niet gerepresenteerd. Dit laat zien hoe diepgeworteld stereotypen zijn en hoe ze versterkt kunnen worden door technologie.” Daarom waarschuwt ze: “We mogen deze ontwikkelingen niet onderschatten. Er is veel potentieel, maar zonder bewuste inspanningen riskeren we dat bestaande ongelijkheden zich alleen maar verdiepen,”

Focus op agency en meetbare resultaten

Het is een haast onmogelijke vraag, maar als Katleen één boodschap mag meegeven aan bedrijven, dan is het deze: “Focus op het creëren van agency bij alle partijen en meet resultaten.” Bedrijven moeten vrouwen de ruimte geven om hun potentieel volledig te benutten, maar daarbij ook erkennen dat gendergerelateerde uitdagingen niet alleen op individueel niveau, maar vooral systemisch zijn.

Katleen concludeert terecht: “Het welzijn van vrouwen op de werkvloer verbeteren vergt een systematische en gezamenlijke aanpak, waarbij bedrijven, overheid en individuen elk hun verantwoordelijkheid nemen en doorlopend blijven evalueren en bijsturen.”